Święta bez telefonu? Psycholog wyjaśnia, jak odłożenie smartfona wpływa na zdrowie

Choć dla wielu osób smartfon stał się przedłużeniem dłoni, coraz więcej badań i obserwacji psychologicznych pokazuje, że odłożenie telefonu choćby na dwa lub trzy dni może przynieść zaskakująco głębokie korzyści. Szczególnie w okresie świątecznym, gdy tempo codzienności naturalnie zwalnia, krótki cyfrowy detoks staje się nie tylko możliwy, ale wręcz wskazany.

Jak podkreśla dr Jakub Kuś, psycholog nowych technologii, ograniczenie kontaktu z ekranem działa bezpośrednio na fizjologię organizmu, obniżając poziom stresu i poprawiając funkcjonowanie układu nerwowego.

Z najnowszych globalnych raportów, w tym zestawień „Digital 2024”, wynika, że przeciętny użytkownik spędza w mediach społecznościowych około 2,5 godziny dziennie.

W skali roku oznacza to ponad miesiąc nieprzerwanego patrzenia w ekran. W przypadku młodzieży z pokolenia Z czas ten bywa nawet dwukrotnie dłuższy.

To już nie jest drobny nawyk, lecz styl funkcjonowania, który realnie wpływa na koncentrację, sen i relacje społeczne.

Eksperci podkreślają, że problem nie leży wyłącznie w braku samodyscypliny. Najpopularniejsze aplikacje społecznościowe projektowane są w oparciu o mechanizmy psychologii behawioralnej, bardzo podobne do tych wykorzystywanych w automatach hazardowych.

Każde przesunięcie palcem po ekranie to oczekiwanie na nagrodę – interesujący film, wiadomość, polubienie. Ten dopaminowy cykl zmiennego wzmocnienia sprawia, że nawet w chwilach wolnych od obowiązków sięgamy po telefon automatycznie.

Zdaniem dr. Kusia, długotrwałe zerwanie z technologią dla wielu osób byłoby dziś źródłem dodatkowego stresu – zawodowego i społecznego. Rozwiązaniem nie jest radykalne „odłączenie”, lecz okresowy cyfrowy post, na przykład w czasie świąt.

Kilka dni bez intensywnego korzystania z telefonu wystarczy, by organizm zaczął się regenerować.

Korzyści z krótkiego detoksu mają charakter nie tylko psychiczny, ale również biologiczny:

– obniża się poziom kortyzolu, ponieważ zmniejsza się liczba bodźców,
– poprawia się jakość snu, dzięki ograniczeniu ekspozycji na niebieskie światło,
– wraca naturalna uważność, pozwalająca lepiej odbierać smaki, zapachy i emocje rozmówców.

To właśnie w takich momentach wiele osób po raz pierwszy od dawna doświadcza realnego „bycia tu i teraz”.

Święta mogą stać się okazją do zamiany lęku przed byciem pominiętym (FOMO) na JOMO – radość z bycia offline. Bez potrzeby ciągłego sprawdzania, co robią inni, znika presja porównań i nieustannego nadążania za wirtualnym światem. To jedna z najprostszych, a zarazem najskuteczniejszych form regeneracji psychicznej.

Nagły powrót do wielogodzinnego scrollowania po detoksie może przynieść efekt odwrotny do zamierzonego. Dlatego kluczowe jest wprowadzenie zasad higieny cyfrowej.

Pierwszym krokiem powinno być „posprzątanie” własnych mediów społecznościowych – świadome ograniczenie treści, które obniżają nastrój lub samoocenę.

Psychologowie wskazują kilka skutecznych, łatwych do wdrożenia rozwiązań:

• strefy bez telefonu – sypialnia i stół jadalny jako przestrzenie offline,

• tryb czarno-biały w telefonie, który znacząco zmniejsza atrakcyjność ekranu,

• odkładanie urządzenia poza zasięg wzroku podczas rozmów.

To drobne zmiany, które poprawiają jakość relacji i koncentrację.

Grudzień w sieci to czas perfekcyjnych obrazów: idealne choinki, uśmiechnięte rodziny, drogie prezenty. Zderzenie tej wyretuszowanej narracji z realnym życiem prowadzi do frustracji i poczucia porażki, zwłaszcza gdy święta nie wyglądają „jak z Instagrama”.

Mechanizm porównań społecznych w tym okresie działa szczególnie silnie i może pogłębiać lęk oraz obniżenie nastroju – zwłaszcza u młodszych użytkowników.

Jednym z najbardziej destrukcyjnych zjawisk jest phubbing, czyli ignorowanie rozmówcy poprzez korzystanie z telefonu. Badania pokazują, że nawet wyciszony smartfon leżący na stole obniża jakość rozmowy i poziom empatii.

Wysyłamy wówczas jasny sygnał: „to, co w telefonie, jest ważniejsze niż ty”, co prowadzi do osłabienia więzi i poczucia osamotnienia – paradoksalnie w gronie bliskich.