Czerniak w Polsce: Liczba zachorowań wzrosła trzykrotnie. NFZ radzi, jak rozpoznać chorobę

Eksperci ostrzegają – czerniak może rozwijać się błyskawicznie i dawać przerzuty już na wczesnym etapie.

Czerniak to nowotwór złośliwy wywodzący się z melanocytów – komórek odpowiedzialnych za produkcję barwnika skóry, czyli melaniny. Choć najczęściej występuje na skórze, może pojawić się także w obrębie błon śluzowych, jamy ustnej, nosa, a nawet na gałce ocznej.

„To jeden z najbardziej agresywnych nowotworów skóry – rozwija się dynamicznie i szybko przerzutuje” – ostrzega NFZ.

Na zachorowanie szczególnie podatne są osoby o jasnej karnacji, rudych lub blond włosach, niebieskich oczach, z licznymi piegami i znamionami. Ryzyko rośnie także u tych, którzy:

• doświadczyli oparzeń słonecznych w dzieciństwie,

• regularnie korzystają z solarium,

• spędzają codziennie ponad godzinę na słońcu,

• mają w rodzinie przypadki czerniaka.

Zaniedbanie ochrony przeciwsłonecznej może mieć tragiczne skutki – zwłaszcza w grupach podwyższonego ryzyka.

Eksperci wskazują, że kluczową rolę w wykrywaniu czerniaka odgrywa samoobserwacja skóry. NFZ przypomina o zasadzie ABCDE, która może pomóc we wczesnym rozpoznaniu niepokojących zmian:

• A – Asymmetry (Asymetria): znamię o nieregularnym kształcie, „wylewające się” na jedną stronę;

• B – Borders (Brzegi): nierówne, postrzępione granice zmiany;

• C – Color (Kolor): wielobarwność lub nagła zmiana koloru;

• D – Diameter (Średnica): znamię większe niż 6 mm;

• E – Evolution (Ewolucja): zmiana wielkości, kształtu, krwawienie lub świąd.

– Każda zmiana barwy, krwawienie, swędzenie czy uwypuklenie znamienia powinny skłonić do natychmiastowej wizyty u dermatologa – przypomina dr Marta Kurzeja, specjalistka dermatologii.

Od 2021 roku pacjenci z rozpoznanym czerniakiem mogą korzystać z innowacyjnych terapii lekowych, w tym immunoterapii oraz terapii celowanych molekularnie (np. na mutację genu BRAF). Program obejmuje osoby dorosłe oraz młodzież od 12. roku życia.

Tylko w pierwszych pięciu miesiącach 2025 roku z leczenia skorzystało 3,3 tysiąca pacjentów, a NFZ przeznaczył na ten cel ponad 190 milionów złotych.

Od lipca 2024 roku refundacją objęto także nowy lek stosowany przy rzadkiej postaci czerniaka – czerniaku błony naczyniowej oka.