TSUE: Trybunał Konstytucyjny naruszył prawo UE. Przełomowy wyrok w sprawie polskiego sądownictwa

TSUE stwierdził, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 7 października 2021 roku naruszyło zasadę skutecznej ochrony sądowej, będącą jednym z filarów unijnego porządku prawnego.

Zdaniem Trybunału w Luksemburgu polski TK:

• odebrał sądom krajowym prawo do kontroli procedur powoływania sędziów,

• wyłączył możliwość badania uchwał Krajowej Rady Sądownictwa,

• uniemożliwił ocenę wadliwości procesu nominacyjnego sędziów.

Takie działanie – jak wskazał TSUE – pozostaje w sprzeczności z utrwalonym orzecznictwem unijnym.

Trybunał Sprawiedliwości UE zwrócił uwagę, że sądy krajowe mają prawo, a wręcz obowiązek, badać, czy procedury prowadzące do powołania sędziów spełniają wymogi niezależności i bezstronności.

Tymczasem wyrok TK z października 2021 r. odrzucił możliwość takiej kontroli, w tym ocenę uchwał KRS rekomendujących kandydatów na stanowiska sędziowskie. W ocenie TSUE prowadzi to do osłabienia gwarancji prawa do rzetelnego procesu.

TSUE odniósł się także do wcześniejszego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 14 lipca 2021 roku, który dotyczył środków tymczasowych nałożonych przez TSUE na Polskę w związku z reformą sądownictwa.

W tym orzeczeniu TK:

• zakwestionował wiążący charakter zabezpieczeń wydanych przez TSUE,

• odmówił uznania kompetencji Trybunału Sprawiedliwości do ingerowania w ustrój polskich sądów.

Zdaniem TSUE także to rozstrzygnięcie naruszyło zasadę skutecznej ochrony sądowej, ponieważ państwo członkowskie nie może samodzielnie decydować o niewykonywaniu orzeczeń TSUE.

Wyrok z lipca 2021 r. był bezpośrednio związany z decyzją TSUE o zawieszeniu działalności Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego do czasu rozstrzygnięcia sporu. TK uznał wówczas, że przepis traktatowy, na podstawie którego wydano to zabezpieczenie, jest niezgodny z Konstytucją RP.

W efekcie Polska nie zastosowała się do decyzji TSUE, co doprowadziło do nałożenia na kraj kar finansowych w postaci dziennych grzywien.

Wyrok z 7 października 2021 r. zapadł na wniosek ówczesnego premiera Mateusza Morawieckiego, który domagał się rozstrzygnięcia konfliktu pomiędzy prawem unijnym a Konstytucją RP.

Trybunał Konstytucyjny uznał wtedy, że:

• prawo UE ma pierwszeństwo przed ustawami,

• ale nie może mieć pierwszeństwa przed konstytucją,

• a sądy krajowe nie są uprawnione do pomijania norm konstytucyjnych.

  Reklama

TSUE w czwartkowym orzeczeniu jasno wskazał, że takie stanowisko narusza unijne standardy ochrony sądowej i podważa jednolitość prawa UE.

Czwartkowe orzeczenie TSUE wzmacnia pozycję sądów krajowych, które – zgodnie z prawem UE – mają prawo badać niezależność sędziów oraz legalność procedur ich powoływania. Jednocześnie potwierdza, że państwo członkowskie nie może poprzez orzeczenia sądu konstytucyjnego uchylać się od zobowiązań wynikających z traktatów.

Wyrok może mieć istotne znaczenie zarówno dla dalszych reform sądownictwa w Polsce, jak i dla relacji Warszawy z instytucjami unijnymi.