Astronomiczna zima 2025. Najlepszy czas na obserwacje nocnego nieba

Astronomiczne pory roku wyznaczane są przez ruch Ziemi wokół Słońca i związane z nim zjawiska – równonoce i przesilenia. W przypadku zimy kluczowym momentem jest właśnie przesilenie zimowe, czyli dzień, w którym noc jest najdłuższa, a dzień najkrótszy w roku.

Zimą Słońce góruje w zenicie nad Zwrotnikiem Koziorożca, co oznacza, że znajduje się najdalej na południe, jak to możliwe. Z kolei koniec zimy następuje podczas równonocy wiosennej, gdy Słońce góruje nad równikiem.

Zima to w Polsce okres krótkich dni i bardzo długich nocy, co sprzyja obserwacjom astronomicznym. Już około godziny 16 można dostrzec pierwsze gwiazdy, a prawdziwie ciemne niebo pojawia się godzinę lub dwie później – znacznie wcześniej niż latem.

To idealny moment, by spojrzeć w niebo nawet bez specjalistycznego sprzętu.

Najbardziej widowiskowym obiektem tej zimy będzie Jowisz, który świeci jaśniej niż wszystkie gwiazdy. Widoczny jest przez niemal całą noc – wschodzi wieczorem, wznosi się wysoko nad horyzont i zachodzi dopiero nad ranem.

Towarzyszy mu wyjątkowo malownicza sceneria. W jego pobliżu świecą Kastor i Polluks z gwiazdozbioru Bliźniąt, a po drugiej stronie nieba rozciąga się charakterystyczny Orion, łatwy do rozpoznania nawet dla początkujących obserwatorów. Poniżej Oriona znajduje się Syriusz, najjaśniejsza gwiazda nocnego nieba.

Saturn będzie widoczny wieczorami nisko nad południowym i zachodnim horyzontem, znacznie słabszy od Jowisza. Od połowy zimy na wieczornym niebie zacznie pojawiać się Wenus, jaśniejsza nawet od Jowisza, choć jej dominacja nastąpi dopiero wiosną.

W lutym wieczorami możliwa będzie obserwacja Merkurego, nisko nad zachodnim horyzontem, w pobliżu Saturna. Mars tej zimy praktycznie nie pojawi się na nocnym niebie.

Posiadacze teleskopów mogą spróbować wypatrzeć Urana, który znajduje się w pobliżu gromady Plejad, oraz Neptuna, widocznego blisko Saturna. Szczególnie ciekawa będzie koniunkcja Saturna z Neptunem 20 lutego, gdy oba obiekty znajdą się bardzo blisko siebie.

Zimą warto zwrócić uwagę na koniunkcje Księżyca z jasnymi planetami, które stanowią efektowne zjawiska nawet dla niewprawnego oka. Szczególnie interesujące będą spotkania Księżyca z Jowiszem, Saturnem, Wenus i Merkurym.

31 grudnia, a także 27 stycznia i 24 lutego, Księżyc pojawi się na tle gromady Plejad, tworząc wyjątkowo fotogeniczny widok.

Choć obrączkowe zaćmienie Słońca 17 lutego oraz całkowite zaćmienie Księżyca 3 marca nie będą widoczne z Polski, warto o nich wspomnieć jako o ważnych zjawiskach astronomicznych.

Najaktywniejszym zimowym rojem meteorów są Kwadrantydy, których maksimum przypada na 3 stycznia. W sprzyjających warunkach można zobaczyć nawet do 80 meteorów na godzinę.

Zima to również czas ważnych rocznic w historii astronomii. 28 stycznia przypada 415. rocznica urodzin Jana Heweliusza, a 19 lutego – 553. rocznica urodzin Mikołaja Kopernika.