Refundacja leków drożeje, pacjentów nie przybywa. Ministerstwo Zdrowia szykuje zmiany

W okresie od grudnia 2024 r. do listopada 2025 r. refundacja apteczna kosztowała budżet państwa 15,5 mld zł, podczas gdy rok wcześniej było to 13,5 mld zł. Oznacza to wzrost wydatków o 2 mld zł w ciągu zaledwie dwunastu miesięcy.

Jednocześnie liczba pacjentów korzystających z refundacji utrzymała się na poziomie około 23 mln osób, a nawet nieznacznie spadła. Zdaniem urzędników resortu zdrowia to sygnał ostrzegawczy, wskazujący na narastającą nieefektywność systemu.

Z analizy Ministerstwa Zdrowia wynika, że dwie trzecie całej refundacji aptecznej stanowią koszty leków darmowych. Dane za 2025 r. (do połowy października) pokazują, że z 12,8 mld zł wydanych na refundację:

– 7,3 mld zł przeznaczono na darmowe leki dla seniorów,
– 540 mln zł na leki dla dzieci,
– 90 mln zł na leki dla kobiet w ciąży i połogu.

Co istotne, udział darmowych leków w całkowitych kosztach refundacji wzrósł niemal dwukrotnie w ciągu dwóch lat – z 33 proc. w 2023 r. do 62 proc. w 2025 r.

Mateusz Oczkowski z Departamentu Polityki Lekowej i Farmacji Ministerstwa Zdrowia zwraca uwagę, że wzrost wydatków bez zwiększenia liczby pacjentów korzystających z refundacji jest zjawiskiem niepokojącym.

Jego zdaniem problemem jest sposób skonstruowania list darmowych leków, na których często znajduje się wiele produktów handlowych zawierających tę samą substancję czynną. – Czasami są to cztery preparaty, czasami dziesięć, a zdarza się, że nawet pięćdziesiąt – wskazuje.

Połączenie pełnej bezpłatności, braku limitów i swobodnego wyboru produktu przez pacjenta uznano w resorcie za rozwiązanie bezprecedensowe w skali Europy.

Wiceminister zdrowia Katarzyna Kacperczyk zapewnia, że nie ma mowy o ograniczaniu dostępu seniorów czy dzieci do darmowych leków. Jednocześnie podkreśla, że program w obecnym kształcie jest nadmiernie rozbudowany, a wiele pozycji na listach refundacyjnych powiela się.

– 7 mld zł publicznych pieniędzy wydajemy na darmowe leki dla seniorów, a jednocześnie wciąż panuje przekonanie, że leki są drogie – zauważyła Kacperczyk.

Resort zapowiada przegląd wykazów darmowych leków i programów lekowych, którego celem ma być usunięcie dublujących się produktów i poprawa efektywności wydatkowania środków.

Ministerstwo Zdrowia chce jednocześnie rozszerzyć dostęp do refundacji aptecznej, tak aby dopłaty do leków mogły objąć większą grupę pacjentów. Jak zapowiada Kacperczyk, analiza list refundacyjnych ma pozwolić na lepsze wykorzystanie środków publicznych bez odbierania komukolwiek prawa do leczenia.

Program bezpłatnych leków funkcjonuje od 1 września 2016 r., kiedy obejmował seniorów od 75. roku życia. Po siedmiu latach, od 1 września 2023 r., został znacząco rozszerzony.

Obecnie prawo do darmowych leków z wykazu ministra zdrowia przysługuje seniorom od 65. roku życia oraz dzieciom i młodzieży do 18. roku życia, co istotnie zwiększyło skalę programu – i jego koszty.