Rok Żeromskiego 2025: Wystawa „Żeromski (nie)oczywisty” w Nałęczowie

Ekspozycja pokazuje mniej znane fakty z życia i twórczości jednego z najważniejszych twórców literatury polskiej.

Jak wyjaśnia dr hab. Monika Gabryś-Sławińska, prof. UMCS i kierowniczka Muzeum Stefana Żeromskiego, celem wystawy było ukazanie pisarza nie tylko jako autora znanych powieści, ale również jako człowieka.

– Chcieliśmy przybliżyć te elementy biografii, które pozostają na uboczu, a jednak pozwalają lepiej zrozumieć Żeromskiego – podkreśla ekspertka.

Na wystawie można znaleźć informacje, które nie pojawiają się zwykle w podręcznikach czy klasycznych biografiach.

Ekspozycja rozpoczyna się od ciekawostek wyglądających jak dane z dawnych dowodów osobistych: wzrost – wysoki, oczy – piwne, włosy – siwawe, twarz – owalna, znaki szczególne – brak. Znalazły się tam również informacje o umiejętnościach pisarza – przy rubryce „umiejętność pisania i czytania” widniało oczywiste „tak”.

Interesujący jest również fragment dotyczący znajomości języków. Żeromski deklarował biegłość w polskim, francuskim, niemieckim i angielskim, lecz pominął rosyjski, mimo że uczył się w rosyjskojęzycznej szkole. Jak zauważa dr hab. Gabryś-Sławińska, był to świadomy wybór, mówiący wiele o jego postawie.

Nie wszyscy pamiętają, że rodzina pisarza pochodziła ze zubożałej szlachty herbu Jelita – tego samego, którym posługiwał się ród Zamoyskich, w tym Jan Zamoyski, hetman wielki koronny i założyciel Zamościa.

Wystawa pokazuje również fascynację Żeromskiego twórczością Adama Mickiewicza. To właśnie fragment Pana Tadeusza zainspirował słynny cytat „Ogary poszły w las”, otwierający Popioły. Dla pokolenia pozytywistów i młodopolan wieszcz narodowy pozostawał niepodważalnym autorytetem.

Ekspozycja prowadzi odwiedzających także przez mniej znane etapy życia pisarza – czasy sprzed jego popularności, kiedy dopiero kształtowała się jego tożsamość twórcza. Dzięki fotografiom, dokumentom i skanom można poznać Żeromskiego w kontekście codzienności, pasji i inspiracji, które towarzyszyły mu na drodze do literackiej sławy.

Wystawę „Żeromski (nie)oczywisty” można oglądać do końca 2025 roku przy Chacie Stefana Żeromskiego w Nałęczowie, gdzie od lat funkcjonuje muzeum pisarza. To wyjątkowa okazja, aby zobaczyć Żeromskiego w nowym świetle – nie tylko jako autora lektur szkolnych, ale także jako człowieka pełnego pasji i świadomych wyborów.