Rozwód z orzeczeniem o winie. Adwokat Katarzyna Barlik wyjaśnia kiedy warto, a kiedy lepiej odpuścić?

W polskim prawie można rozwieść się "łatwo, szybko i bezproblemowo" – ale tylko wtedy, gdy obie strony się na to zgadzają.

Jeśli jednak jedno z małżonków czuje się oszukane, porzucone lub zdradzone, sprawa robi się gorąca. Wtedy na scenę wkracza winny i niewinny.

Czy warto walczyć o orzeczenie winy w rozwodzie? Czy to heroizm, zemsta, czy może konieczność? I komu tak naprawdę służy ten pojedynek?" W dzisiejszym felietonie przedstawię podstawowe zagadnienia związane z postępowaniem rozwodowym. 

Zgodnie z treścią przepisu art. 57 § 1.Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Na szczęście istnieje również § 2., który stanowi, że na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie.

Polski kodeks rodzinny i opiekuńczy ma więc jeden zasadniczy problem - uwielbia szukać winnego. Zupełnie jak teściowa podczas rodzinnego obiadu.

Art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego każe bowiem sądom rozstrzygać nie tylko czy małżeństwo się rozpadło, ale też kto się do tego przyczynił.

Wyłącznie gdy oboje małżonkowie zgodnie postanowią, że rozstają się polubownie i nie chcą dowodzić, które z nich zawiniło, sąd zaniecha dociekania i "pozwoli" zakończyć małżeństwo bez prania brudów.  Istnieją zatem trzy możliwe rozstrzygnięcia w wyroku rozwodowym: rozwód bez orzekania o winie, rozwód z orzeczeniem o winie wyłącznie jednego z małżonków i rozwód z orzeczeniem o winie obojga małżonków. 

Zgodnie z orzecznictwem polskich sądów, żeby zostać "wyłącznym sprawcą" rozpadu małżeństwa, trzeba naprawdę się postarać. Zwykłe domowe spory nie wystarczą.

Wina w rozumieniu prawa rodzinnego oznacza bowiem, że jedna strona swoim zachowaniem w znacznym stopniu przyczyniła się do rozpadu małżeństwa.

Nie chodzi tu o drobne spory czy codzienne nieporozumienia, ale o poważne naruszenie podstawowych obowiązków małżeńskich. Sądu nie zainteresuje zatem kto zostawiał brudne skarpety na środku salonu czy oglądał mecze zamiast teściowej w urodziny.

1. Zdrada małżeńska:

(Uwaga: lajk pod zdjęciem koleżanki z pracy to za mało! Trzeba udowodnić, że romans faktycznie zniszczył związek) 

2. Przemoc:

Nie tylko bicie!( nawet „tylko” raz) Liczy się też:

Przemoc psychiczna:

•  Wyzwiska i upokarzanie („Jesteś głupia, nic nie umiesz”)
• Groźby („Zabiorę ci dzieci”, „Popełnię samobójstwo”)
• Izolowanie od bliskich („Nie spotykaj się z rodziną”)
• Kontrolowanie (sprawdzanie telefonu, maili)
• Gaslighting („To ci się wydaje”, „Przesadzasz”)

Przemoc ekonomiczna:

• Zabieranie wypłaty/karty („Ja zarządzam finansami”)
• Uniemożliwianie pracy („Nie idź do pracy, zajmij się domem”)
• Celowe zadłużanie (zaciąganie kredytów na wspólne konto bez wiedzy partnera)
• Kontrolowanie wydatków („Musisz pokazać paragon z każdego zakupu”)
• Pozbawianie środków do życia („Dostaniesz 10 zł na tydzień”)

Porzucenie – Czyli klasyczne "wyszedł po mleko i wrócił dopiero na rozprawę sądową"

Niedopełnianie obowiązków małżeńskich czyli np. brak współdziałania dla dobra rodziny

Uzależnienia (alkohol, narkotyki, hazard, przesadne granie w gry komputerowe)

Nadużycie zaufania: Np. ukrywanie długów przed partnerem, fałszowanie podpisów, albo - uwaga - wydanie wspólnych oszczędności na wyłącznie swoje hobby

- Gdy chodzi o dzieci

W przypadku przemocy czy alkoholizmu, orzeczenie winy może pomóc w ograniczeniu/pozbawieniu władzy rodzicielskiej drugiej stronie.

- Przy dużych nierównościach majątkowych

Sąd może przyznać "niewinnemu" małżonkowi alimenty

- Dla zwycięstwa moralnego

Dla wielu osób wyrok to potwierdzenie: "To nie ja zawaliłem/am ten związek".

Kiedy lepiej odpuścić?

- Gdy znaczenie ma czas

– Spór o winę może wydłużyć proces nawet o kilka lat

- Gdy brakuje twardych dowodów

- Gdy ucierpią na tym małoletnie dzieci

Jeśli została podjęta decyzja o walce o orzeczenie winy - należy zrobić to mądrze. Konieczne są dowody, nie emocje. W sądzie liczą się fakty, nie krzyki i wzajemne niczym niepoparte oskarżenia.

Trzeba również pamiętać, że polskie prawo ma pewien szczególny talent – potrafi znaleźć winę tam, gdzie nikt się jej nie spodziewa. Nawet jeśli jedno z małżonków w 99 proc. przyczyniło się do rozpadu związku (np. romansując, bijąc czy wydając wspólne oszczędności na kolekcję kart Pokemon), a drugie tylko w 1 proc. (np. zapominając o rocznicy ślubu, zaniedbując dom), sąd i tak może orzec współwinę obojga.

Dlaczego? Bo zgodnie z orzecznictwem, małżeństwo to wspólny projekt, a jeśli się rozpadło, to zwykle nie bez udziału obu stron.

Co to oznacza w praktyce?

• Dla "bardziej winnego": ulga – nie jest jedynym czarnym charakterem tej historii.
• Dla "mniej winnego": frustracja – bo przecież "to nie ja zdradzałem/am!"
• Dla sądu: wygodne wyjście – bo skoro oboje zawinili, to nie trzeba drążyć, kto bardziej.

Decyzja o walce o orzeczenie winy w rozwodzie to jak rzucenie rękawicy – emocjonujące w teorii, ale w praktyce często prowadzące do wyczerpującej wojny. Dlatego przed jej podjęciem warto zastanowić się dwa razy i skonsultować się z bezstronnym doradcą (adwokatem, psychologiem).

Adwokat Katarzyna Maria Barlik – doświadczona prawniczka i założycielka Kancelarii Adwokackiej Barlik-Hyski z siedzibą na warszawskim Ursynowie. Specjalizuje się w prawie cywilnym, karnym, rodzinnym oraz spadkowym. Jej praktyka obejmuje również sprawy związane z ustawą dezubekizacyjną.