Zniewaga i odpowiedzialność karna. Adwokat Maciej Bąk wyjaśnia przepisy Kodeksu karnego

W swoim najnowszym eksperckim artykule mecenas Maciej Bąk wyjaśnia, że to od woli osoby pokrzywdzonej zależy, czy ściganie sprawcy nastąpi na drodze postępowania karnego. Ściganie karne sprawcy następuje z oskarżenia prywatnego.

Oznacza to, że aby pociągnąć sprawcę do odpowiedzialności karnej nie wystarczy samo złożenie do organów zawiadomienia o czynie sprawcy, lecz konieczne jest sporządzenie i wniesienie do sądu przez pokrzywdzonego (albo jego upoważnionego pełnomocnika – adwokata lub radcę prawnego) aktu oskarżenia. Do skargi takiej może dołączyć także prokurator.

Zniewaga tym bardziej jest dotkliwa dla pokrzywdzonego, jeżeli nastąpi przy użyciu słów wyraźnie obelżywych, gdzie osoby taką przezywa się słowami oczywiście nieparlamentarnymi, głośno i wyraźnie publicznie, na przykład przy pomocy aparatury wzmacniającej, przez megafon.

Sposób znieważenia w takich okolicznościach wskazuje na oczywiste nagromadzenie złej woli sprawcy, który stara się doprowadzić wyzwisko - zniewagę do jak największej grupy odbiorców, którzy niekoniecznie mają życzenie wysłuchiwać inwektyw poza adresem pokrzywdzonego.

Za okoliczność szczególnie obciążającą należałoby uznać również taką formę i sposób znieważenia, które miałyby miejsce podczas uroczystości wyrażających hołd i szacunek na przykład w obliczu pomnika upamiętniającego konkretne osoby, które zmarły w wyniku tragicznej katastrofy samolotowej lub działań wojennych.

Zgodnie z orzecznictwem zniewaga jest czynem, który narusza cześć człowieka, w szczególności zaś jego godność osobistą, a zawiera pogardę dla drugiego człowieka. Oczywiście nie chodzi tu o wyłącznie o zwykłą krytykę, wyśmiewanie lub uszczypliwości lecz o takie określenia, które w sposób absolutnie jednoznaczny stanowią słowa obraźliwe, a nawet połączone są ze znieważającymi gestami.

Chodzi tu oczywiście o takie sformułowania, które wskazują jednoznacznie na zamiar sprawcy, który pragnie znieważyć inną osobę, a przynajmniej musi on mieć świadomość znacznego prawdopodobieństwa, iż wypowiadając się w określony sposób i kierując tę wypowiedź do innej osoby znieważy tę osobę, tym bardziej, że jako człowiek dorosły, o konkretnym poziomie wykształcenia powinien rozumieć treść wypowiadanych słów, a także przewidywać, że wypowiedzią taką sprawca znieważa inną osobę.

Stosując ,, mowę nienawiści’’ poprzez znieważanie nie można powoływać się na prawo do rzeczowej krytyki, a także na wolność i wyrażenia swoich poglądów. Zależnie od okoliczności czynu, jak i oceny sądowej sprawca znieważenia podlega karze grzywny lub karze ograniczenia wolności, a jeżeli znieważenie nastąpiłoby za pomocą środków masowego komunikowania, możliwe jest nastąpić orzeczenie grzywny, kary ograniczenia wolności, oraz pozbawienia wolności do jednego roku.

Sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża lub na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.

Przepis przewidujący kary sądowy za znieważenie stanowi przy tym element chroniący osobę sprawcy przed zemstą fizyczną lub inną ze strony osób pokrzywdzonych, która to zemsta mogłaby stanowić daleko poważniejsze skutki niż surowa nawet kara przewidziana w Kodeksie Karnym.

Warto więc kontrolować wypowiedzi wyrażane ustnie, graficznie lub w inny sposób, zważywszy nie tylko na przyjęte w kulturze europejskiej społeczne normy zachowania i szacunku dla innych osób. Pamiętać należy, iż nierozumne i niegodziwe przekroczenie granic poza reguły poszanowania godności ludzi może spotkać się z karą wymierzoną przez sąd jako wyraz społecznego potępienia występku.